Podczas planowania zasobów przedsiębiorstwa warto korzystać z Analizy ABC XYZ, która pozwala grupować je według ich ważności i regularności zapotrzebowania. Metoda ta bazuje na Zasadzie Pareto (80/20), opisującej zjawiska, w których 20% badanych obiektów związanych jest z 80% pewnych zasobów.
Zasada Pareto – przykłady
- Zapasy materiałowe – 80% wartości zapasów stanowi 20% pozycji materiałowych.
- Zarządzanie jakością – 80% błędów stanowi 20% występujących rodzajów błędów.
- Efektywność produkcji – 80% czasów przestojów stanowi 20% ich przyczyn.
- Finanse – 80% kosztów w budżecie stanowi 20% pozycji budżetowych.
- Służba zdrowia – 80% zachorowań pacjentów stanowi 20% wszystkich rejestrowanych chorób.
- Służba zdrowia – 80% kosztów leczenia stanowi 20% pozycji wszystkich występujących pozycji kosztowych.
Zasada Pareto w praktyce
W procesie poprawy efektywności wykorzystania zasobów, optymalizacji zapasów czy poprawy jakości należy zawsze w pierwszej kolejności skupiać się nad najistotniejszymi pozycjami stanowiącymi 80% udziału badanego zjawiska (np. kosztów zapasów, zakłóceń na produkcji, kosztów funkcjonowania firmy).
Zasada Pareto jest podstawą na której powstała analiza/klasyfikacja ABC.
Analiza ABC
Klasyfikacja zasobów według malejącej wartości lub innych kryteriów (okresu przechowywania, długości czasu dostawy, ilości powstawania błędów, wielkości zapasów itp.). Dokonuje się podziału na trzy klasy: A, B i C.
Klasa A obejmuje pozycje o największym udziale wymagające szczególnej uwagi. Do klasy B zaliczane są zasoby o mniejszym udziale. Natomiast klasa C to wszystkie pozostałe. Istotą klasyfikacji ABC jest, aby wysiłek zaoszczędzony przy kontroli i ewidencji zasobów grupy C skierować na pozycje o największej istotności i udziale w całości zestawienia. Metoda ABC stosowana jest przy optymalizacji zapasów materiałowych, zaopatrzeniu, sprzedaży, dystrybucji, kontroli i zarządzaniu jakością, działaniach prewencyjnych w różnych dziedzinach życia oraz zarządzania procesami przedsiębiorstwa.
Analiza XYZ
Jedna z metod klasyfikacji zasobów według regularności zapotrzebowania na nie i dokładności prognozowania:
- X – regularne zapotrzebowanie, niewielkie wahania, wysoka dokładność prognozowania.
- Y – zapotrzebowanie o charakterze sezonowym lub z wyraźnym trendem, średnia dokładność prognozowania.
- Z – bardzo nieregularne zapotrzebowanie, niska dokładność prognozowania.
Inna wersja tej klasyfikacji zakłada podział według tempa zużycia lub sprzedaży:
- X – duże tempo zużycia.
- Y – średnie tempo zużycia.
- Z – małe tempo zużycia
Współczynnik zmienności w klasyfikacji XYZ
Współczynnik zmienności w klasyfikacji XYZ określa wartości graniczne, które pozwalają określić i sklasyfikować 3 grupy X, Y i Z.
Współczynnik zmienności liczony jest wg wzoru:
Gdzie:
V – współczynnik zmienności.
S – odchylenie standardowe badanej próby.
X – średnia arytmetyczna badanej próby.
Przyjmowane graniczne dla grup X, Y i Z:
Graniczne nie mogą być przyjmowane za każdym razem takie same. Ich wartości muszą być przyjmowane po analizie merytorycznej konkretnego przypadku, specyfiki branży i funkcjonowania firmy. Najczęściej jest on w przedziale:
- Grupa X – od 0 do 0,2-0,5.
- Grupa Y – od przyjętej górnej wartości X do 0,7-1,5.
- Grupa Z – od przyjętej górnej wartości Y do maksymalnej występującej w analizie.
Analiza ABC XYZ
Połączenie klasyfikacji ABC z XYZ pozwala na pogrupowanie analizowanych pozycji na 9 grup, w których najważniejsza grupa AX stanowi:
- Największy udział w całości zdarzeń (np. średnich kosztów zapasów magazynowych).
- Regularną powtarzalność i niewielkie wahania.
- Możliwość stosunkowo najłatwiejszego przewidzenia zakładanego zużycia w przyszłości.
